Baha: Ang Paglunod Sa Daigdig

Mula sa mga Bukidnon sa Mindanao

NUONG matagal nang nakaraan, may isang dambuhalang alimango na lumusong sa dagat. Dahil sa laki niya, umapaw ang dagat at natakpan ng tubig ang buong daigdig. Lahat ay nalunod.

Bandang isang buwan bago nangyari ito, hinayag ng isang marunong lalaki sa mga tao na dapat silang gumawa ng isang malaking balsa (raft). Sumunod ang mga tao, pumutol ng maraming malalaking punong kahoy (arboles, trees) at pinagtali-tali hanggang nakagawa sila ng 3 palapag (cubiertas, decks). Tapos, iginapos nila ang balsa ng mahaba at matibay na yantok (caña, rattan) sa isang malaking puno na nakatusok sa lupa.

Hindi nagtagal pagkatapos nila, dumating ang malaking baha. Umagos ang tubig mula sa mga bundok at umapaw ang dagat hanggang natakpan pati ang mga pinaka-matayog na bundok. Nalunod lahat ng tao at hayop, naligtas lamang ang mga nakasakay sa balsa. Paghupa ng tubig, natuklas nilang malapit sila sa kanilang tahanan (hogar, home) sapagkat hindi napatid ang yantok na pinang-gapos nila sa puno. Natuklas din nila na sila na lamang ang nalalabing tao sa buong daigdig.

May hawig itong alamat sa diluvio universal ng Biblia kaya ang unang hinala ay hiniram lamang mula sa mga catholico at Muslim sa paligid at inilapat ng mga Bukidnon sa sariling diwa. Gayon man, may katangian ang alamat ng pagbaha ng ibang Pilipino na kakatwa sa ulat ng catholico at Muslim. Isang halimbawa itong alamat ng mga Igorot. -- Mabel Cook Cole

Mula sa mga Igorot ng Cordillera

NUONG unang panahon, walang mga bundok, pantay at patag ang daigdig. Si Lumawig, ang dakilang diwata, ay may 2 anak na lalaki na mahilig mangahoy (cazar, hunt). Ang hirap lamang, walang bundok kaya walang mainam na puok manghuli ng hayop kaya minungkahi ng mas matandang kapatid, “Patagasin natin ang tubig hanggang matakpan ang buong daigdig, nang tumaas ang lupa at magkaruon ng mga bundok!”

Pina-agos nga nila ang tubig at nang lunod na ang buong daigdig, kinuha nila ang buslo ng ulo (cesta de cabeza, head-basket) ng kabayanan ( pueblo, town) at ginamit nilang bitag (trampa, snare) parang panghuli ng isda. Tuwang-tuwa ang magkapatid nang nakita ang nahuli nila sa bitag, maraming usa (ciervos, deer) at baboy damo (verracos, wild boars). At maraming tao na nalunod din sa bahâ.

Mula sa kanyang luklukan (trono, throne) sa langit (cielo, heaven), napansin ni Lumawig ang pagbahâ sa daigdig na ginawa ng kanyang mga anak. Nakita niyang nalunod lahat ng tao maliban sa isang lalaki at isang babaing magkapatid sa Pokis. Pinasiya ni Lumawig na bumaba sa lupa at sagipin ang magkapatid.

“Buhay pa pala kayo,” sabi ni Lumawig sa batang magkapatid.

“Opo, buhay pa kami,” sagot ng kapatid na lalaki, “subalit ginaw na ginaw kami.”

Inutusan ni Lumawig ang kanyang usa at aso (perro, dog) na ikuha ng apoy upang magpa-init ang magkapatid. Agad lumangoy sa baha ang 2 hayop subalit matagal nang naghihintay si Lumawig, hindi pa bumabalik ang kanyang usa at aso. Lalo giniginaw ang magkapatid kaya lumakad na rin si Lumawig at hinanap ang kanyang mga inutusan.

“Bakit ba ang tagal-tagal ninyong magdala ng apoy sa Pokis?” tanong ni Lumawig pagkakita sa usa at aso. “Bilisan ninyo at susubaybayan ko kayo, nangangatog na yung mga batang lalaki at babae!”

Kumaskas ang usa at aso subalit saglit pa lamang sila lumalangoy, nabasa sa bahâ at namatay ang dala nilang apoy. Pinakuha sila ng apoy ni Lumawig. Sa pang-2 pagkakataon, nagdala ng apoy ang 2 hayop subalit nabasa uli at namatay ang apoy na dala ng usa. Pati ang apoy na dala ng aso ay muntik nang mamatay din kung hindi sinunggaban ni Lumawig, at siya na ang nagdala sa Pokis.

Gumawa ng malaking sigâ si Lumawig at nabuhayan ang magkapatid. Sa init ng apoy, natuyo rin ang baha na bumabalot sa daigdig kaya, hindi nagtagal, nagbalik ang dating hugis ng daigdig maliban sa, ngayon, mayruon nang mga bundok. Nag-asawa ang magkapatid at nagka-anak ng marami at ganuon nagka-tao uli sa daigdig.

Mula sa mga Ifugao ng Cordillera

Hindi umulan nuong isang matagal na tag-tuyot (sequia, drought) sa nakaraan at, sa init ng araw, natuyo lahat ng ilog. Minungkahi ng mga matanda (mayores, elders) na hukayin ng mga tao ang mga sahig ng ilog (lechos, riverbeds) upang malantad ang diwa (espiritu, soul ) ng ilog. Tatlong araw naghukay ang mga tao bago biglang bumulwak ang tubig. Sa lakas at bilis ng agos, marami sa mga naghukay ang nalunod subalit tuwang-tuwa ang mga Ifugao at nagdiwang sila sa pagbalik ng maraming tubig. Nagsasaya pa sila nang nagsimulang bumagsak ang malakas na ulan.

Hindi tumigil ang ulan at nagsimulang umapaw ang mga ilog hanggang umabot ang bahâ sa bundok. Pinayuhan ng mga matanda ang mga tao na umakyat sa mga tuktok ng bundok sapagkat nagalit daw ang diwata ng mga ilog. Nagtakbuhan ang mga tao subalit inabutan sila ng tubig at 2 lamang, ang magkapatid na babae at lalaki, ang nakaligtas sa pagka-lunod. Ang magkapatid, sina Wigan at Bugan, ay napipilan sa tuktok ng 2 bundok, ang Amuyao at Kalawitan. May sapat silang pagkain subalit ang kapatid na babae lamang, si Bugan, ang may apoy kaya ginaw na ginaw si Wigan, ang kapatid na lalaki.

Pagkaraan ng 6 buwan (meses, months), natuyo rin ang bahâ at naiwang uka-uka at matatarik ang lupa. Sinundo ni Wigan ang kapatid sa bundok Kalawitan at namahay sila sa libis. Pagtagal, napuna ni Bugan na buntis siya. Hiyang-hiya siya dahil ang kapatid ang bumuntis sa kanya kaya tumakas siya at naglakad pabaybay sa ilog.

Isang diwata, si Maknongan, ang nagpakita sa kanya bilang isang matanda. Pinahinahon niya si Bugan at sinabing hindi siya dapaat mahiya sapagkat silang dalawa lamang ng kapatid niya ang makakapag-parami uli ng tao sa daigdig.

Mula sa mga Kiangan Ifugao ng Cordillera

Si Kabigat ang unang anak na lalaki ni Wigan, isang diwata. Umalis siya sa Hudog (cielo, sky, langit), kasama ang kanyang mga aso, at bumaba sa lupa upang mangahoy. Nabigo siya sapagkat patag (llano, flat) ang buong daigdig kaya hindi niya narinig ang alingawngaw (echo) ng kahol (ladrido, bark) ng kanyang mga aso. Matagal nag-isip si Kabigat bago nagpasiyang bumalik sa Hudog at kumuha ng isang malaking tela (cloth). Isiniksik niya ito sa bukana (boca, mouth) ng mga ilog (rios, rivers) upang harangin (represar, dam) ang agos ng tubig papunta sa dagat. Pagkatapos, bumalik uli sa Hudog si Kabigat at sinabi kay Bongabong ang ginawa niya.

Nagtungo si Bongabong kina Ulap (nube, cloud) at Hamog (niebla, fog) at inutusang umuwi sa kanilang ama, si Baiyuhibi. Si Baiyuhibi ang nag-utos sa kanyang mga anak na umulan sa lupa hanggang hindi sila pinatigil ni Bongabong. Tatlong araw bumuhos ang ulan (lluvia, rain) at natakpan ang buong daigdig bago sila pinahinto ni Bongabong. Nuon inutos ni Wigan sa kanyang anak, si Kabigan, na alisin na ang harang na tela sa mga ilog. Sa lakas ng sambulat ng naipong tubig, nauka ang mga libis (valleys) at nabuoang mga bundok. Inutusan naman ni Bongabong si Mumba’an na patuyuin ang lupa.

Mula sa mga Atá sa Mindanao

Tinakpan ng tubig ang buong daigdig. Nalunod lahat ng Atá maliban sa 2 lalaki at isang babae na tinangay ng agos (curso, current) sa gitna ng dagat. Namatay dapat sila kung hindi dumating ang isang malaking lawin (aguila, eagle) at inalok silang sumakay sa kanyang likod at ililipad niya pabalik sa kanilang tahanan. Tumanggi ang isang lalaki, subalit sumakay ang pang-2 lalaki at ang babae at ibinalik sila ng ibon (ave, bird) sa Mapula.

Mula sa mga Mandaya sa Mindanao

Isang malaking bahâ minsan nuong nakaraan ang lumunod sa lahat ng tao sa daigdig maliban sa isang buntis (embarazado, pregnant) na babae. Dinasal ng babae na, harinawa, maging lalaki ang kanyang anak. Natupad ang kanyang panalangin (rezo, prayer) at pinangalanan niyang Uacatan ang kanyang anak na lalaki. Nang lumaki si Uacatan, nag-asawa sila ng kanyang ina (madre, mother) at lahat ng Mandaya ay nagmula sa kanilang dalawa.